Ο ήρωας Μελέαγρος και το κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου
Στις απαρχές του μύθου και της ιστορίας της αιτωλικής γης έχουμε αναφορές στους τοπικούς ήρωες, ιδρυτές και οικήτορες πόλεων, φοβερούς πολεμιστές με πανελλήνια προβολή.
Στον πυρήνα της μυθολογίας της Αιτωλίας βρίσκεται η πατρογονική μορφή του Αιτωλού, γενάρχη των Αιτωλών, που είχε δύο γιους, τον Καλυδώνα και τον Πλευρώνα, που ίδρυσαν τις πιο γνωστές πόλεις της Αιτωλίας, την Καλυδώνα και την Πλευρώνα (ερείπια τους σώζονται πλησίον της σημερινής πόλεως του Μεσολογγίου). Επίσης, υπάρχουν αναφορές για την αντιζηλία των δύο πόλεων. Οι Αιτωλοί είχαν να διηγούνται για ένα παιδί από βασιλική γενιά στην Καλυδώνα, τον Μελέαγρο, που μόλις γεννήθηκε, ήρθαν οι Μοίρες να το μοιράνουν. Ενώ οι άλλες το καλοτύχιζαν, η τρίτη από κακία προέβλεψε ότι το παιδί θα πέθαινε μόλις καιγόταν το δαυλί στο τζάκι.
Η μητέρα του Αλθαία που κρυφάκουγε έκρυψε το δαυλί για να μην καεί και πεθάνει ο Μελέαγρος. Κάποια στιγμή που ο βασιλιάς της Καλυδώνος προσέφερε θυσίες στους θεούς, ξέχασε την Άρτεμη, και αυτή για εκδίκηση στέλνει έναν κάπρο που καταστρέφει τα σπαρτά των Καλυδωνίων. Οι πιο γενναίοι από την Καλυδώνα και την Πλευρώνα, αλλά και οι πιο ξακουστοί ήρωες από το Πανελλήνιο (ανάμεσά τους ο Πηλέας, ο Θησέας, ο Άδμητος, ο Ιάσονας, ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης κ.ά.) συγκεντρώθηκαν στην Καλυδώνα για να κυνηγήσουν τον κάπρο. Τελικά, τον κάπρο σκοτώνει μία γενναία γυναίκα κυνηγός, η Αταλάντη (πιθανώς μία παραλλαγμένη μορφή της Αρτέμιδος, θεάς του κυνηγιού) και ο Μελέαγρος θαυμάζοντας το θάρρος και την ομορφιά, της χαρίζει το δέρμα του θηράματος.
Αυτό θεωρείται προσβολή από τους Πλευρωνίους, ξεσπά πόλεμος μεταξύ Καλυδώνος και Πλευρώνος, ο Μελέαγρος σκοτώνει τους θείους του και η μητέρα του καταράται τον γιο να πεθάνει. Ο μύθος αυτός της θήρας του Καλυδωνίου κάπρου, που συγκέντρωσε πολλούς ήρωες συμμετέχοντας στον άθλο, είχε πανελλήνια απήχηση, έγινε μάλιστα θέμα των επικών και τραγικών ποιητών (ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης συνέθεσαν τραγωδίες με τίτλο ”Μελέαγρος”). Αργότερα, στην Ιλιάδα βρίσκουμε τους Αιτωλούς να συμμετέχουν στην εκστρατεία κατά των Τρώων με 40 πλοία από την Καλυδώνα, την Πλευρώνα και άλλες τρεις πόλεις. Αρχηγός τους ο Βασιλιάς της Αιτωλίας Θόας, ενώ συμμετέχει και ο εξάδελφος του Μελεάγρου, ο Θερσίτης, τον οποίο ο Όμηρος αδικεί. Τον παρουσιάζει ως άσημο και ταπεινής καταγωγής (ενώ ήταν από ευγενική γενιά), αυθάδη και δειλό, που προκαλεί τον θυμό του Αχιλλέως, ο οποίος και τον σκοτώνει.
Με την γενιά του Μελεάγρου συνδέεται και το πέρασμα του Ηρακλή από την Aιτωλική γη. Ο Ηρακλής όταν κατέβηκε στον Άδη, συνάντησε την ψυχή του Μελεάγρου που τον παρακάλεσε να νυμφευθεί την αδελφή του Δηιάνειρα, την οποία όμως διεκδικούσε και ο θεός Αχελώος (θεοποιημένη μορφή του ποταμού).
Ο Ηρακλής πάλευσε με τον Αχελώο, τον κέρδισε, πήρε την Δηιάνειρα για γυναίκα του και ως δώρο από τον Αχελώο το κέρας της Αμάλθειας, την πηγή της αφθονίας των υλικών αγαθών. Ο Ηρακλής με την γυναίκα του εγκαταστάθηκαν στην Καλυδώνα. Αργότερα, φεύγοντας θέλησαν να διαβούν τον Εύηνο ποταμό που τον φύλαγε ο Κένταυρος Νέσσος.
Ο Ηρακλής σκότωσε τον Νέσσο , ο οποίος πριν πεθάνει έδωσε ως μαγικό φίλτρο στην Δηιάνειρα το δηλητηριασμένο αίμα του από την πληγή του, δήθεν ως φίλτρο που θα κρατούσε τον Ηρακλή πιστό στην γυναίκα του.
Να παρατηρήσουμε ως προς την λειτουργία και τους συμβολισμούς του μύθου.
Στους αρχαιοτάτους εκείνους χρόνους της ηρωικής εποχής οι ήρωες μάχονται να δαμάσουν την δύναμη της φύσεως, όπως προσωποποιείται στον ποταμό Αχελώο, σύνηθες μοτίβο να προσωποποιούνται οι ποτάμιοι θεοί, που με τα νερά τους έδιναν ζωή σε έναν τόπο (αυτό συμβολίζει το δώρο του Αχελώου, το κέρας της Αμάλθειας= πηγή αφθονίας αγαθών).
Ως προς τον Κένταυρο Νέσσο μας παραξενεύει το γεγονός της παρουσίας ενός Κενταύρου στην Αιτωλία, αφού τόπος κατοικίας τους ήταν το Πήλιο και η Θεσσαλία. Πιθανώς ο Νέσσος να αποτελεί κάποια ποτάμια θεότητα, φύλακα του ποταμού Ευήνου, που ελέγχει το πέρασμα των ταξιδιωτών.
Ο Ηρακλής επανερχόμενος από τον Άδη, νικητής του θανάτου, θανατώνει και τον Νέσσο. Ας μην λησμονούμε ότι το μυθολογικό μοτίβο του ήρωα που νικά τον θάνατο είναι συχνό, και πιθανώς να συνδέεται με την νικητήρια διάβαση από τον θάνατο στην ζωή (ο Ηρακλής νικά τον Νέσσο και διαβαίνει τον ποταμό). Κοντά στον Εύηνο υπήρχε νεκρομαντείο και αυτό μας θυμίζει τον Χάρωνα που ελέγχει το πέρασμα των νεκρών από τον Αχέροντα ποταμό στον κάτω κόσμο του Άδη.
γράφει ο Αρχιμανδρίτης π. Κύριλλος Κεφαλόπουλος
(Ιστορικός, δρ. Θεολογίας, υποψ. δρ. Aρχαίας Ιστορίας)
